Depremde hukuki sorumluluklar ve mağdurların hakları neler?

Gündemimizden hiç düşmeyen “deprem”, ne yazık ki ülkemizde “doğal afetten” öte geçip “insan kaynaklı afete” dönüşüyor. Depremde hukuki sorumluluklar ve mağdurların hakları neler? Avukat Elvan Kılıç hem sordu hem cevapladı.
1- Depremde bina yıkıldığında sorumluluk kime aittir?
En başta müteahhit sorumludur. Yıkılan binalar için yapı ruhsatı ve imar izni bulunmuyorsa müteahhitten sonra belediye ve valiliklerin de sorumluluğu vardır. Son olarak, ruhsat alınmadığının Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nca tespitine rağmen, altı ay içinde ilgili idarece yıkılmayan yapılardan Bayındırlık ve İskân Bakanlığı sorumlu tutulabilir.
2- Yıkılan binalarda ölüm var ise cezai sorumluluk kimlere aittir?
Ceza hukukunda kusur ilkesi vardır; herkes kusuru kadar sorumludur! Bu yüzden önce müteahhitlerin cezai sorumluluğuna gidilir. Cezai sorumluluk bakımından da “yapının uygun şekilde yapılmaması halinde” meydana gelen ölümlerde, müteahhit “taksirle öldürme” suçunun faili olur.
3- Malzemeden çalan, kolon kesen müteahhitlerin sorumluluğuna “gidilebilir mi”?
Gidilir. Sadece müteahhittin değil aynı zamanda dükkân genişletmek için kolon kestiğini bilen idarenin yani belediye veya valinin de sorumluluğuna gidilir.
4- Çürük raporu olan bir mülkü kiraya veren/satan mülk sahibi ya da emlakçının sorumluluğu nedir?
Böyle bir durumda mülk sahibi için Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun uygulanır. Çünkü hukuken riskli yapının devredilmesinde bir engel söz konusu değildir. Mülk sahibi/emlakçı/satıcı, müteahhittin binayı kötü yaptığını biliyor ve kiralarken/satarken belirtmiyorsa, bu kişilere ve müteahhitte ayıplı maldan dava açılabilir.
5- Deprem mağdurları nasıl bir hukuki yola başvurabilir?
Deprem öncesi-sonrasında görev ihmaliyle zarar oluşmasına sebep olan kişi ve kuruluşlar için savcılığa şikâyette bulunulabilir. Maddi zarara uğrayanlar, tespiti için bulundukları yerdeki “sulh hukuk mahkemeleri” aracılığı ile tespit davası açabilirler.
Sorumluluğu olan kamu kurumları ve idareye, “idare mahkemesinde” dava açılır. Müteahhitlere, yüklenicilere, sorumlu mimar-mühendis gibi gerçek kişiler için maddi-manevi tazminat davalarından “hukuk mahkemeleri” sorumludur.
Binasını kendi inşa etmiş olanlar dâhil, can ve mal kaybına uğrayan deprem mağdurları ise Şehircilik ve Çevre Bakanlığı, valilik ve ilgili belediyelere karşı tazminat davası açabilirler. Ancak dava yoluna gitmeden önce, ilgili idarelere yazılı başvuruyla maddi ve manevi tazminat talebi yapılmalıdır.