COVID-19 sebebiyle 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında çalışanların karşılaşabileceği sorunlara, kanunun sunduğu çözüm önerileri ve her iki tarafın yükümlülükleri neler dersiniz?
1) Karşılıklı bildirim yükümlülüğü:
Çalışanlar, virüsten dolayı enfekte olmuşsa yahut böyle bir risk altında ise bu durumu derhal işverene bildirmekle yükümlüdürler. Bu yükümlülük, çalışanların işverene sadakat yükümlülüğü kapsamında hem İş Kanunu’nda hem de 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 19. Maddesinde belirtilmiş ve düzenlenmiştir. Bu yükümlülük çalışanların, hem kendi hareketleri ile hem de diğer çalışanların eylemleri ile sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlü olmaları anlamına gelmektedir. Bu yükümlülük sadece çalışanlar için değil toplumda bulunan her birey için geçerlidir.
Aynı şekilde çalışılan iş yerinin enfekte olması halinde de işveren çalışanlarına bu durumu bildirmekle yükümlüdür. Çalışanın virüse ilişkin olarak işverence verilen talimatlara uygun davranmaması halinde hakkında disiplin cezası uygulanabilir ancak bu hususun İşyeri Disiplin Yönetmeliği’nde öngörülmüş olması gerekir.
2) Çalışmayı reddetme hakkı:
Çalışanın, iş sözleşmesindeki görev tanımını yerine getirme yükümlülüğü ve bu yükümlülüğünü yerine getirememesi halinde mazeretini ispatlamak için rapor ibraz etme zorunluluğu bulunur. Bu sebeple de çalışanın, işlerini işveren ile kararlaştırılan şekilde yerine getirmesi gerekir. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 13. Maddesi uyarınca, yalnızca çok istisnai durumlarda verilen görevlerin ifasından kaçınmak mümkündür. Bu maddeye göre işyerinde Corona virüsü olduğu teyit edilmiş veya bir çalışanda virüs olduğu tespit edilmiş ise diğer çalışanlar ağır risk içeren bu gibi durumlarda gerekli tedbir alınana kadar çalışmaktan kaçınabilir. Bu kapsamda, çalışanların çalışmaktan kaçındığı dönemdeki ücreti ile kanunlardan ve iş sözleşmesinden doğan diğer hakları saklıdır.
3) İşyerinde faaliyetin kısıtlanması veya durdurulması
İşverenin temel yükümlülüklerinden biri de iş sağlığı ve güvenliğini sağlamaktır. Bu nedenle işyerinde hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiği takdirde, tehlike oluşturan durum giderilinceye dek işyerindeki faaliyetlerin durdurulması gerekir. İşverenin faaliyetlerin durdurulması kapsamında yapabileceği çalışmalardan biri de telafi çalışması olup bu çalışma türü, İş Kanunu’nun 64. Maddesinde düzenlenir.
4) Virüs sebebiyle home-office talebinin oluşması
Uzaktan çalışma İş Kanunu’nun 14. Maddesinde düzenlenmektedir. Uzaktan çalışma şeklinde kurulacak iş ilişkisinin yazılı olması gerektiğinden, virüs veya başka bulaşıcı hastalık sebebiyle geçici olarak uzaktan çalışma halinde de bu durum yazılı olarak kural altına alınmalı, çalışanların evden çalışma biçimleri belirlenmeli ve işveren buna yönelik olarak gerekli çalışma düzenini kurmalıdır. Aksi takdirde ücret ve çalışma süreleri konusunda sorun yaşanabilecektir. Ayrıca, ilgili dönemde uzaktan çalışmayı kabul ettiklerine dair çalışanlardan yazılı bir muvafakatname alınması yerinde olacaktır.
5) Haklı nedenle ve derhal iş akdinin feshi
Virüs veya salgın hastalık sebebiyle iş akdinin hem çalışan tarafından hem de işveren tarafından haklı nedenle feshi mümkün olabilmektedir. Haklı nedenle fesih, çalışan bakımından İş Kanunu’nun 24. maddesi; işveren bakımından ise 25. maddesinde düzenlenir.